Over de term vitaliteit bestaat veel verwarring. Het onderscheid tussen leefstijl en vitaliteit is niet altijd duidelijk. Daarom begin ik met het definiëren van leefstijl en vitaliteit, waarbij we het onderscheid ertussen duidelijk maken.
Wat is leefstijl?
Onder leefstijl verstaan we al het gedrag dat invloed heeft op onze gezondheid. Het gaat om alle bewuste en onbewuste keuzes die we dagelijks maken en die onze gezondheid beïnvloeden. Een leefstijlcoach is dus iemand die mensen helpt gezonder te leven. Een veelgebruikte benadering als het gaat om leefstijl is de BRAVO-benadering. Deze is ontwikkeld vanuit het NISB (Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen) en splitst gezondheid uit in vijf thema’s. Dit zijn: Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding en Ontspanning. De thema’s spreken voor zich. In recente jaren wordt hier ook de Z van Zitten aan toegevoegd en wordt er gewerkt met BRAVOZ.
Wat is gezondheid?
Er zijn binnen de gezondheidszorg verschillende vakgebieden en professionals met uiteenlopende definities van gezondheid. Lange tijd werd gezondheid beschreven als de afwezigheid van ziekten en stoornissen. Later is deze definitie bijgesteld, aangezien deze niet langer de lading dekte. Gezondheid kunnen we definiëren als een toestand van algeheel welbevinden, waarin geen sprake is van lichamelijk letsel of ziekte. De definitie van gezondheid volgens het WHO:
“Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn, en niet alleen de afwezigheid van ziekte en invaliditeit”.
Machteld Huber heeft zich gericht op ‘positieve’ gezondheid en een vernieuwde definitie voor gezondheid opgesteld. Deze luidt als volgt:
“Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven”.
Deze definitie verschilt van de eerdergenoemde definitie, doordat deze het vermogen tot aanpassen en regie voeren over het eigen leven benoemt. Het verschil bestaat dus uit een component die te maken heeft met persoonlijk leiderschap en autonomie. Dit heeft al meer te maken met vitaliteit, maar dekt de lading nog niet volledig.
Wat is vitaliteit niet?
Bij vitaliteit denkt men aan energie. We hebben een beeld van oude mensen die nog springend door het leven gaan. In de Van Dale vinden we het volgende voor vitaal en vitaliteit:
vi·taal (bijvoeglijk naamwoord)
krachtig, energiek: een vitale grijsaard
vi·ta·li·teit
energie om te leven; levenskracht
Deze definities dekken de lading niet. Energie en levenskracht zeggen niets. Het is abstract en je kunt er niks mee. Vitaliteit is meer dan alleen energie, want ook iemand met weinig energie kan vitaal zijn. Het is belangrijk om te benoemen dat vitaliteit niet gelijk staat aan energie. Iemand kan immers onvoldoende vocht en calorieën binnen krijgen en toch vitaal zijn en zich energiek voelen. Vice versa kan iemand met voldoende calorie-inname zich vermoeid en leeg voelen.
Onderzoek naar vitaliteit begon met subjectieve vitaliteit. Subjectieve vitaliteit is de energie die iemand zelf waarneemt, beschreven als ‘je levendig voelen’. In deze definitie is vitaliteit sterk gerelateerd aan ziekte, pijn en fysiologie. Let op dat het hierbij niet om opwinding gaat, zo werden boosheid en vijandigheid juist ervaren als niet-vitaal. Echter, in deze definitie wordt ook rekening gehouden met de invloed van psychologische factoren op vitaliteit. Subjectieve vitaliteit is sterk gerelateerd aan behoeftebevrediging van autonomie, binding en competentie. Maar ook variabelen zoals zelfontplooiing worden gelinkt aan vitaliteit. Investeren in extrinsieke levensdoelen zoals rijkdom, beroemdheid en status worden negatief gecorreleerd met vitaliteit. Werken aan autonoom gemotiveerde doelen verhoogt de vitaliteit, en autonomie blijkt voorspellend voor vitaliteit. Verder is vitaliteit gelinkt aan productieve coping met stress en weerbaarheid tegen fysieke stressoren.
Wat is vitaliteit wel?
Vitaliteit is floreren op basis van zelfdeterminatie. Floreren is het antwoord op ons verlangen meer uit ons leven te willen halen. Het wordt samengevat als het ervaren van hoge niveaus van emotioneel, psychologisch en sociaal welbevinden op basis van zelfdeterminatie, persoonlijke ontwikkeling, betekenisvolle relaties en een zinvol leven met duidelijke richting. Vitaliteit gaat over het bepalen van je eigen waarde en keuzes maken die daarmee overeenkomen.
Een simpel voorbeeld is dat leefstijl (gezondheid) gaat over alles wat je moeder vroeger tegen je zei: ‘Ga op tijd naar bed, eet je groente op en kom eens van de bank af’. Vitaliteit gaat over alles wat je moeder niét met jou besprak: was ze bijvoorbeeld écht gelukkig met je vader? Had ze twijfels of ze jou wel goed heeft opgevoed en was ze wel tevreden met de keuzes die ze maakte om te werken of juist thuis te blijven?
Een ander onderscheid is dat leefstijlgedrag direct zichtbaar is, maar vitaliteit niet. Ik zie bijvoorbeeld wel wat iemand in zijn of haar mond stopt, en ik kan zien of iemand overgewicht heeft en naar de sportschool gaat. We kunnen echter niet altijd zien of iemand zich autonoom voelt, gelukkig is en zingeving ervaart.
Het verschil tussen leefstijl en vitaliteit zullen we illustreren aan de hand van een aantal voorbeelden:
– Iemand die wil afvallen en meer bewegen, zodat hij/zij gezond oud kan worden valt onder leefstijl.
– Iemand die wil afvallen en meer bewegen, zodat hij/zij dan een betere relatie heeft met zijn/haar partner valt onder vitaliteit.
– Willen stoppen met vlees eten, omdat iemand heeft gelezen dat vlees het risico verhoogt op kanker valt onder leefstijl.
– Willen stoppen met vlees eten, omdat iemand duurzaam wil leven valt onder vitaliteit. Iemand die aan krachttraining wil doen voor een betere botdichtheid en om beter te kunnen functioneren in dagelijkse activiteiten, valt onder leefstijl.
– Iemand die aan krachttraining wil doen om meer zelfvertrouwen en controle over zijn leven te krijgen, valt onder vitaliteit.
Zoals in bovenstaande voorbeelden al naar voren komt, gaat het in de praktijk vaak over vitaliteit. Mensen zijn niet bereid te betalen voor hun gezondheid, totdat het een probleem wordt. Veel vaker komen mensen bij een fitnesscentrum, personal trainer of leefstijlcoach omdat ze ontevreden zijn over zichzelf, de manier waarop zij leven, de keuzes die ze maken of de mate van controle (autonomie) en zingeving die ze in hun leven ervaren. Mensen komen om af te vallen, maar blijken een gebrek aan autonomie of zingeving te ervaren. Vitaliteit is belangrijk omdat mensen denken dat ze komen voor leefstijl, maar in werkelijkheid vaak komen voor vitaliteit. Daarbij is leefstijl een luxeproduct. Iemand die behoeftefrustratie ervaart en zingeving of richting mist, heeft geen mogelijkheid om bezig te zijn met leefstijl. Iemand die in een vechtscheiding zit, heeft geen bandbreedte of energie om bezig te zijn met afvallen.
Remy Jean Le
Enforce Mastertrainer
remyjean@enforce.nl
Plan een gratis coachgesprek of doe de online lidmaatschapstest
Klinkt dit goed en ben jij ook klaar voor een fitter & gezonder leven? Plan dan nu een gratis coachingsgesprek in met mij of één van de andere master trainers! 100% risicoloos, de eerste stap was nog nooit zo gemakkelijk!
Twijfel je nog? Doe dan de vrijblijvende online lidmaatschapstest: 6 korte vragen (slechts 1 min. invultijd) om te ontdekken of Enforce bij jou past!
